Cet article n’est pas actuellement disponible en français. / This article is not currently available in French.
Lumpy Skin disease (LSD), een van origine Afrikaanse runderziekte rukt op naar het noorden.
LSD, ook besmettelijke nodulaire dermatitis genoemd, is een huidaandoening bij runderen die veroorzaakt wordt door een pokkenvirus. De ziekte leidt tot schade aan de huid en heeft effect op de melk-, rundvlees- en leerproductie.
Maatregelen om de verspreiding van de ziekte in te dijken lijken niet te volstaan. Vanwege de vergaande economische gevolgen die het kan veroorzaken, staat LSD op de A-lijst (snel verspreidende ziekten) van de OIE.
Figuur 1 Koe met lumpy skin disease
Lumpy skin disease (LSD) of besmettelijke nodulaire dermatose is een huidaandoening bij runderen die veroorzaakt wordt door een pokkenvirus.
In de richtlijn inzake de melding van besmettelijke dierziekten (volgens artikelen 3 en 4 van 92/119 / EG) wordt LSD aangeduid als besmettelijke dierziekte bij vee. De NVWA dient daarom geïnformeerd te worden bij eventuele verdenking van de ziekte.
Etiologie
Het lumpy skin disease virus (LSDV) behoort tot de familie van de Poxviridae, genus Capripoxvirus en is nauw verwant aan het schapen- en geitenpokkenvirus.
Runderen zijn het meest gevoelig voor dit virus. Maar ook waterbuffalo’s, giraffen, impala’s en kamelen kunnen de infectie doormaken. LSDV kan zich ook vermenigvuldigen in schapen en geiten na inoculatie. Nodulaire dermatitis is niet besmettelijk voor mensen.
LSDV is opmerkelijk stabiel en kan gedurende lange perioden overleven. LSDV kan gedurende 33 dagen of langer overleven in necrotische huidknobbels, tot 35 dagen in gedroogde korsten en ten minste 18 dagen in aan de lucht gedroogd huiden. Het virus is gevoelig voor zonlicht en desinfectiemiddelen die vet kunnen oplossen. In donkere en verontreinigende stallen kan het virus lang overleven.
Lumpy skin werd voor het eerst gerapporteerd in Zambia in 1929. Meldingen van uitbraken uit naburige landen volgden al spoedig. In mei 1988 had de ziekte het noorden van Afrika bereikt. In dit jaar en het jaar daarop werden heel wat koeien besmet in Egypte en de ziekte verspreidde zich ook naar Israël. In Israël is de ziekte ondertussen uitgeroeid. Maar de verspreiding van LSD zet zich verder voort richting het noorden. Vorig jaar werden er in Bulgarije negen haarden van besmettelijke nodulaire dermatitis bevestigd. Om deze reden heeft de stichting kwaliteitsgarantie vleeskalverhouderij (SKV) in oktober 2016 een verbod afgekondigd voor het opzetten van kalveren uit Bulgarije.
Figuur 2 Kaart die uitbraken van augustus 2016 tot maart 2017 in kaart brengt (OIE).
Het virus wordt hoofdzakelijk overgedragen door bijtende insecten. Maar ook direct contact en besmette huiden kunnen de ziekte overbrengen. Het virus kan gevonden worden in speeksel, neus- en conjunctivale secreties, melk en in huidletsels en hun korsten. Virus uitscheiding via het sperma kan lange tijd aanhouden.
Uitbraken komen vooral voor in warme gebieden waar veel insecten aanwezig zijn, na intense regenval of langs rivieren. De ziekte verspreidt zich traag en ze kan onder controle gebracht worden door het ruimen van besmette bedrijven en het instellen van een bewegingsbeperking van runderen.
De morbiditeit kan oplopen tot 50%. Het sterfte percentage is normaal gezien vrij laag, maar bij een hoge infectiedruk kan dit oplopen tot 40%.
Symptomen
Over de incubatieperiode in het veld is nog niets bekend. Echter na inoculatie is de incubatieperiode 2 tot 8 weken. Bij experimenteel geïnfecteerde dieren ontstaat koorts (tot 41°C) na 6-9 dagen. De eerste huidletsels op de plaats van inoculatie ontstaan na 4 tot 20 dagen. Zieke dieren krijgen vooral knobbels op hun huid en op hun slijmvliezen. Dat kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen. Door de hoge koorts zijn de dieren zwak en willen ze niet meer eten waardoor hun melkgift afneemt. De knobbels verdwijnen uiteindelijk maar het herstel kan heel lang duren, waardoor dieren kunnen sterven door zwakte en ondervoeding. Ook kunnen er letsels ontstaan in het gastro-intestinale stelsel en de trachea. Bijkomende bacteriële infecties in o.a. de uier (mastitis), pezen en gewrichten (kreupelheid) kunnen zorgen voor complicaties van lumpy skin disease. De ziekte leidt ook in lage percentages tot abortus en (tijdelijke) onvruchtbaarheid.
Figuur 3 Lumpy skin disease laesies
Diagnose
De diagnose van de ziekte gebeurt aanvankelijk op klinische gronden en dient later bevestigd te worden in het laboratorium door klassieke virologische en/of serologische methodes. Vanwege de lage antilichaamrespons na infectie wordt de bevestiging van de ziekte over het algemeen gebaseerd op de detectie van Capripoxvirus virions of antigenen via elektronenmiscroscopie, virusisolatie en/of real-time PCR.
Monsters voor virusisolatie moeten genomen worden tijdens de eerste week na het verschijnen van symptomen, voordat neutraliserende antilichamen verschijnen. Monsters voor real-time PCR kunnen ook na deze periode verzameld worden.
Differentiaal diagnose
- Pseudo-nodulaire dermatose of ziekte van Allerton (Herpesvirus)
- Huidleucose
- Horzellarve
- Demodicidose
- Onchocercose
Bestrijding
Om verspreiding van LSD tegen te gaan, is in de Oost-Europese landen besloten om besmette veestapels te ruimen en de vervoersbewegingen in besmette gebieden te beperken. Probleem daarbij is wel dat het virus niet alleen door direct contact, maar ook door steekvliegen en muggen wordt overgebracht.
Vaccinatie is dan ook de meest doeltreffende manier om verliezen door Capripoxvirusen te beperken. Verschillende levend verzwakte virusvaccins worden gebruikt als bescherming tegen deze virussen. De meest gebruikte vaccins zijn deze op basis van de Romanian stam (schapenpokken) en de Neethling stam (nodulaire dermatose).
Vaccinatie tegen LSD is in Nederland verboden.
In landen waar lumpy skin disease heerst, is naast vaccinatie, vectorcontrole een belangrijke manier om schade als gevolg van de ziekte te beperken.
Voor gebieden zoals de Europese Unie die vrij zijn van de ziekte is het van belang te voorkomen dat de ziekte geïntroduceerd wordt. Binnen de Europese Unie geldt daarom een importverbod van runderen en kleine herkauwers uit landen waar lumpy skin disease heerst.
Maar hier stopt het niet. Alle runderen die uit Europa via de weg naar Turkije geëxporteerd worden, reizen door het besmette gebied in Bulgarije. Er dient dus ook aandacht geschonken te worden aan de vrachtwagens die terugkomen van Turkije.
Hygiënemaatregelen en een goede bioveiligheid zijn dan ook niet weg te denken in een goed bestrijdingsplan. Gelukkig is het virus gevoelig voor o.a. de volgende infectiemiddelen: fenol (2% / 15 minuten), natriumhypochloriet (2-3%), jodiumsamenstellingen (1:33 verdunning), quaternaire ammoniumverbindingen (0,5%).
Conclusie
Lumpy skin disease is een ziekte van het Afrikaanse continent. In 2013 werd toen de ziekte voor het eerst vastgesteld in Turkije. Sindsdien heeft het virus zich verspreid in naar Griekenland, Servië, Bulgarije, Macedonië, Albanië en Montenegro. Het risico op verdere verspreiding van de ziekte noordwaarts is groot. Besmettelijke nodulaire dermatitis kan in de Europese rundveepopulatie van circa 87 miljoen runderen grote economische schade veroorzaken. Binnen de Europese Unie geldt daarom een importverbod voor runderen uit met LSD besmette gebieden. Maar naast dit importverbod zullen ook maatregelen op vlak van hygiëne en bioveiligheid strikt moeten gevolgd worden om intrede van deze ziekte in Europa te voorkomen.
